Boeddhistisch de fout in
Jazeker, ook boeddhisten kunnen knap fout zijn.
In 2016 opende in het Leidse Museum Volkenkunde de tentoonstelling De Boeddha. Ik liep bij de feestelijke opening van die tentoonstelling tegen een kennis van me aan, een journalist van de oude stempel van wie ik niet had vermoed dat hij een liefhebber van het boeddhisme was. En dat was hij ook niet. Hij was meegekomen met Rob Hoogendoorn, die door het museum was gevraagd een lezing te houden.
Waar die lezing over ging weet ik eerlijk gezegd niet meer. Vooral staat me van die middag namelijk nog bij dat ik tijdens de borrel ná de openingshandeling met die kennis van me én met Rob Hoogendoorn kwam te spreken over hun kritische blik op het in weldenkende westerse kringen alom bewonderd boeddhisme. Een te slaafse bewondering, want wist ik niet dat er ook onder boeddhistische leraren lieden waren die zich schuldig maakten aan machtsmisbruik?
Ik wist dat niet, maar het verbaasde me ook weer niet. Want de vreselijke verhalen over misbruik in de katholieke kerk galmden nog na in de media. En verhalen over misbruik in de zorg en hulpverlening en in de sport begonnen los te komen. Net zoals dat voor mij geen reden was om te stoppen met sporten of om niet meer naar de dokter te gaan, zo ben ik ook gewoon door gegaan met Kum Nye Tibetaanse yoga.
(lees verder onder de foto)
Minihype
De laatste weken is er een mini-hype losgebroken over seksueel en ander machtsmisbruik door boeddhistische kopstukken. Trouw schreef er een krantenpagina over vol. Arjan Lubach deed er vorige week zondag satirisch over. En vorige week kwam ook de Volkskrant met een analyse, waarin ook Rob Hoogendoorn en zijn website openboeddhisme.nl de eer kreeg die hem toekwam, als vroege alarmist op dit terrein.
De Volkskrant plaatst vooral kanttekeningen bij de welhaast blinde verering die heel wat westerlingen hebben voor alles dat met Tibet te maken heeft. De strekking: u doet wat aan mindfulness en yoga, maar weet u wel waar u zich dan allemaal mee inlaat? Alsof wie A zegt vanzelf ook B moet en zal gaan zeggen en voor hij of zij het weet een bedenkelijke boeddhistische sekte ingezogen is.
Dat laatste lijkt me niet snel het geval voor het gros van de Hollanders, die gezellig wat shoppen langs deze yogastudio of die mindfulnesscursus en volgende maand weer helemaal wég zijn van de tangolessen waar ze mee zijn begonnen of helemaal nergens tijd voor hebben omdat ze met vakantie zijn naar de zon. Maar voor degenen die zich al wat langduriger en serieuzer verdiepen in het gedachtegoed van een Tibetaanse rinpoche (of een Indiase goeroe) is het zeker leerzaam om te weten hoe men ook zomaar de bocht uit kan vliegen.
Ogen open
Blinde verering is bij Kum Nye sowieso niet aan de orde. Onze yogavorm onderscheidt zich immers van een hoop andere vormen doordat we niet met gesloten ogen op onze kussentjes zitten; de ogen zijn juist standaard ópen, vaak zelfs zo wíjd mogelijk. Het gaat immers om het zich zo open mogelijk opstellen voor alle zintuiglijke ervaringen, die elk moment van ons menselijk bestaan ons biedt en ook zo rijk maken kan.
Die zintuiglijke ervaringen komen evenzeer langs lichamelijke als langs geestelijke weg tot ons. En bij geestelijk hoort ook het - gezond - verstand. Kritisch kijken naar en nadenken over wat een schijnbaar toch zo eerbiedwaardige Tibetaanse monnik nu toch ineens beweert of uithaalt, dat is derhalve geenszins in tegenspraak met toch in elk geval de boeddhistische vorm van beoefening waar ík me de afgelopen tien jaar mee bezig heb gehouden.
Het moet heel naar zijn om achteraf spijt te hebben van argeloos of tegen je zin in toch mee te zijn gegaan in zaken die niet in de haak waren of blijken te zijn geweest. Maar anderzijds lijkt het me ook een waar genoegen om met die open blik - die in mijn begrip van het boeddhisme centraal staat - het moment te kunnen herkennen dat zich een leraar ontpopt tot een dwaallicht. En hem ter plekke met Hollandse nuchterheid te kunnen zeggen: “Ja, dóéi!”
